देवान काणु देवाक दिल्लें.. दॆवाचॆरि भक्ति वरली..

मिगेले सन प्रायॆरि बाप्पान बरोवाणु, "द कोंकणी" म्हळ्ळेले हातबर्पा म्हैनाळारि घल्लेलि एक सनचि पद्य, उडगसांतु थाकूनु सोद्दूनु काळ्ळेलें. मिगेले पोणतेन म्हळ्ळेलें तुमी आयक्काय.. 

षडकर्म नारी .. कुलधर्म पत्नी ..

मिगॆले नातुवाक व्हारडीक जालि.  बायलॆकय घॆवनु कामा जाग्यार वचाक वता.  तॊ बायलॆक मिजे लागि घॆवनु आयलो.  तानि मिजे पाय अपॊणु पांय पळ्ळिं.  हांवे तांका पटॊवनु धरनु उम्मा दिल्लि.  हांवे तिका लागि बेसयलि.  मिजे मन ६७ वर्ष फूडे पवलें.  मिगॆले बापसून माका व्हारडीक करनु बामुणाथंय पेटॊवंचे वॆळारि सांगूनु दिल्लॊलो एक श्लॊकु आसा.  तॊ आतांय मिजे मनांत थापूनु पळ्ळा. 

कार्यॆषु दासि, करणॆषु मंत्रि

रूपॆषु लक्ष्मि, क्षमया धरित्रि

स्नॆहॆषु माता, शयनॆषु रंभा

षडकर्म नारी, कुलधर्म पत्नी

कालु परतॊलो जाल्यारीय, य्हॆ श्लॊकाचे प्राधान्य ऊणे जाल्लेवॆं? ना म्हॊणु तं माका दिसता.  

"कार्येषु दासि" म्हळ्यार, एक दासि जावनु बामुणाक सॆव करका म्हॊणु.  परणे कालाक बायलो बामुणालि दासि जावनु जीवित कडतालिं.  आतां तॆं जातावॆ?  आतां बामुणूय बायलय दॊगांय कामाक वताय, दामु हाडताय, घरकडचें सग कार्य दॊगांय वांटूनु करताय.  तावळि ’कार्यॆषु दासि’ म्हळ्यार कशि सम जाता?  माका दिसता तें ’कार्यॆषु मित्रा’ म्हॊणु करका म्हॊणु. बामूणु आणि बायल मित्रां जावनु जीवित मुखार वरका.

"करणॆषु मंत्रि" म्हळ्यार, एक मंत्रि जावनु बामुणाक उपदॆशु दिवंचि म्हॊणु.  एक रायाक चांग शासन करूक एक मंत्रियालो उपदॆशु अवश्य तं.  बामुणाक सम वाटॆर मार्गदर्शन दिवंचाक बायलॆन मंत्रि जावनु बामुणाक उपदॆशु दीवंका.

आणि "रूपेषु लक्ष्मि".  रूपांतु लक्ष्मीदॆवी वरिचि रूपलावण्यवति जावनु भॊवंका.  आमि फॊटॊंतूय सिनिमांतूय सग लक्ष्मीदॆवीक दिकलि आसा.  आतां तशि भोवंचाक जातनवॆ?  हज्जो अर्थ इति म्हळ्यार बामुणाक दिकल्यार खुशि जवंचें वस्त्र, नग सग घालनु ताका मनांत संतॊष दिवंचि जावनु राबका.  तॆं साडि जावयात, ड्रेस जावयात, जीन्स जावयात.  तॆं घालतल्यांकय दिकतल्यांकय चंद जावनु आसका.  आमगॆले संस्काराक लागचॆं जाल्यार चांग.

"क्षमया धरित्री" म्हणचें सग कालाकय जावंका जालॆलें.  चडय दादुल्यांक नांकार तं कॊपु.  बायलांकय ताशि जाल्यार कशी?  जीवित खुशीरि मुखार वचाक दॊगांनीय क्षमा दाकॊवंका.  जल्यारीय बायलानि चाडि क्षमा दाकयल्यार झगडें ऊणे जावनु जीवितांतूले दुख ऊणे जातने म्हॊणु तं माका दिसता.  धरित्रि म्हळ्यार भूमीदॆवि. आमि भूमी दॆवीक भारि दुख दिताय.  जल्यारीय ती सग सहन करता.  अशि क्षमा दाकयल्यार बायलो बामुणापशि खाल जायनाय.  क्षमा मनुषाक शांतीय समाधानय दिता.

"स्नॆहॆषु माता" म्हणचॆं सग कालाचॆंय सत्य.  बायलॆन बामुणाक अम्मान दिवंचे समान मॊगु दीवंका.  तॊ मॊगु तं तांगॆले जीविताचो आधारु.  तॊ स्नॆहु ऊणे जाल्यार, कष्ट चडतने.  तॆं दिकून स्नॆहु ऊणे जावनातिल्लें चॊवंका जल्लॆलें कर्तव्य बायलॆलें तं.  

मनुष्य जीवितांतू एक प्रधान मॊहु तं "काम-मॊहु”.  जीवित सतृप्त जावंचाक दोगालॆय काम-मॊहाक तृप्ति मॆळका.  एक बायलॆक मात्र तं त्या मोहाचि तृप्ति बामुणाक दिवंचाक जातलि.  बामुणा लागि थाकूनु ती संतृप्ति घॆवंका जल्यार, बयलॆन ती बामुणाकय दीवंका.  तॆं तं "शयनॆषु रंभा" म्हणचें.  कशिकीं रूपलावण्य आशिल्लि बायल एक मनिषाले काम-मॊहाक तृप्ति दिता, तशीचि एक बयलॆन बामुणाक संतृप्ति दीवंका.  ताशि दॊगांकय संतृप्ति म्हेळ्यार जीवित सुखान मुखार वचाक जाता.  

"षडकर्म नारी, कुलधर्म पत्नी" म्हळ्यार, य्हॆ ६ गूण आशिल्लि बायल तं एक धर्म पत्नी म्हॊणु.  खंचॊय काल जावो, एक कुटुंब संतृप्त जावंचाक बायलॆनय बामुणानय एकमळीन मुखार वचका.  हांव य्हॆ श्लॊकाक सान एक बदलाव हाडतां.

कार्यॆषु मित्रा, करणॆषु मंत्रि

रूपॆषु लक्ष्मि, क्षमया धरित्रि

स्नॆहॆषु माता, शयनॆषु रंभा

षडकर्म नारी, कुलधर्म पत्नी

एक कुटुंबाचे खुशीक बामुणानय बायलॆनय एकमळीन मित्र जावनु मुखार वचका.  बायल कशि बामुणालागि व्यवहार करका म्हॊणु य्हॆ श्लॊकांत सांगतायवॆ, तशीचि बामुणानय बायलॆ लागि व्यवहार करका.  दॊगायं एकमळीन खाल-उंच जावनातिल्लें स्नॆहु दीवनु-काणघॆवनु मुखार गेल्यार जीवितांतु संतृप्ति म्हेळतलि. 

य्हॆं मिगॆले नातुवाले बायलॆ लागि सांगचानिक, तीणे तॆं संतोषान आयकूनु दुशॆरि मिगेले पायांक अपॊणु पायं पळ्ळि.  हांव सांगचे आयकूनु नातूय लागि बेसलो तं.  यॆं सग मनांत दवरनु तानि जीवित मुखार वरतनि म्हॊणु हांव आशा करता.

एक जोगुळा (A Lullaby in Konkani)

एक अवसूक तिगेले चेरडुं कशी वाडूका म्हळेलि चिंता एक जोगुळा (lullaby) रूपान म्हळ्या.

विसरप

I read a kavita today at the  अमृत महोत्सव function of अखिल भारतीय कोंकणी परिशद. It reflects what I am going through these days. 

विसरप

फालें जाले, जागि जालि
उटावनु किति करचे आसा?
मंच्यार पॊणु चिंतन केलें
उटावनु हांव किति करचें?
हाथान पायान शिकलें कयरें
आमि नेणतॆंचि करनु वताय
किति करचे? उडगास यॆना
मन मिझे सोदून भोवंता
करका जालॆलें मनांत यॆना
तॆं सग विसॊरनु वत्ता
मन मिझे ताटर जालें
दॆहा बळ थेंबॆवनु गेलें.

अश्शिं वर्ष दंटवून गेलि
जीविताचि सांझ जालि 
विसरप व्हॊड कयरें न्हय
वर्ष प्रायॆर जवंचे नवॆं
पूतान म्हळे ’वचा देवळांतु’
माकाय दिसले ’चांग कायरें’
खंचो पुता मासु यॊ
खंचे परबॆ दीसु यॊ
मासु इतॆं, नक्षत्र इतॆं
तीथि इतॆं, मनांत यॆना
मन मिझे ताटर जालें
दॆहा बळ थेंबॆवनु गेलें

माळाय कॆळॆंय पोळेरांत काळॆं
दॆवाक आठॊवन देवळांत गेलिं
मनां थाकून प्रार्थन कॆलि
सर्व ताजॆर अर्पण केल्लें
मन मिझे लॊवु जालें
दॆह मिझे सडळ जालें
मनांतूले कष्ट विसरलिं
नष्ट विसरलिं, सग विसरलिं
इष्ट साध्याक प्रार्थन कॊरनु
घंटे भितॆर वापस आयलिं
मन मिझे ताटर जालें
दॆहा बळ थेंबॆवनु गेलें

नाति पॆपर घॆवनु आयलि
’सुडोकु करयां वोळ्ळम्मा’
हांव सोदीता कन्नडक
भितॆर भायर उंचार खल्लाक 
नाति हसता चॊवनु दोळ्याक
बॊट दाखयता कन्नडकाक 
किति जालें? ऊडगास जायना
इति खतंय, मत्यांत वरना
सांगिल आयकिल मनांत राबना
तॆं तवळीचि विसरनु वत्ता
मन मिझे ताटर जालें
दॆहा बळ थेंबॆवनु गेलें

सून चाय दवॊरनु गेलि
ती बेसुन शॆळि जल्लि
चाय दुशॆर हूनि करका
माका पिवंचाक हूनि जावंका
बूक वाचूक हांव कळ्यार
मस्त फंता वाचून वत्ता
इति वाचून राबयलें हांवॆ?
दुशॆर तॆंचि वाचूनू वत्ता.
खंतय भितरि वाचिलें हांवे
मिझे मनांत उडगासु यॆना
मन मिझे ताटर जालें
दॆहा बळ थेंबॆवनु गेलें

सांझ जालि, एक पळ्ळिं
नेणतॆंचि एक झम्मून गेलिं
नणीयांत वोचून दांत घसले
भायर राबून नाति हसता
इति दुम्मा हासता तूं
वोळ्ळम्म यॊ राम राम म्हॊणया
राति दीसु मनांत जायना
सांझ फल्लें उडगास यॆना
आठॊवन मिझे मनांत दुकता
जीवित पूर्ण अणभव करता
मन मिझे ताटर जालें
दॆहा बळ थेंबॆवनु गेलें

दीस मास धावनु वत्ताय
आमि तंतु मॆळनु वत्ताय
अश्शिं वर्षां अणभव मिझें
मनांत पॊणु घूवनु यॆता
जालॆले, जवंचे, जवंचाक वचें
मनांत मिझे यॆवनूचि आसा
मनांत राबूक जागो नातिलें
तॆं सग व्हॊळनु वत्ता
किति करचें? कळना माका
आयुष्या बळ कोणाक कळता?
मन मिझे ताटर जालें
दॆहा बळ थेंबॆवनु गेलें

मनां दिसलें सांगले हांवे
चड ऊणे माका कळना
मुखार बेसले भवंडान सग 
मिगॆलें विसरप अयकीलें नवॆं
सम दिसचे काडाय
न्हय जालॆलें सॊडाय

A Day to Remember...

It was 27th March evening 5 PM, and I was sitting on stage along with great people like veteran journalist Shri MV Kamath, trustees of Dr. TMA Pai Foundation, Manipal, Dr. Vishvanah Pai Panandikar, eminent economist from Goa, Smt. Gita R Pai, a social activist from Mumbai, and Smt. Nutan Sakhardande, well-known konkani writer from Goa.   Me along with other three were called to Manipal for honouring us with awards.  Every year Dr. TMA Pai Foundation use to honour konkanis for outstanding contributions in different fields. This year they selected me as a writer.  My first novel "Ayodhya", that presents sorrow, happiness, love and unity in a joint family.  I felt proud.  I started writing when I was 68.  My family supported me.  I started writing with short stories, and then moved to novels and poems.  

March 27 is a milestone in my life.  On 26th we reached Mangalore, stayed with my grand daughter Suma, her husband Rajesh and daughter Smera.  I enjoyed the time with them.  On 27th we reached Manipal an hour before the function.  Organizers gave us room in the hotel.  I relaxed for some time and went for the function.  After tea and snacks the function started. The hall was full with about more than 250 people.  I was very happy to have my niece Puja (my cousin brother Balkrishna's daughter from Delhi) for the function. She is a student in Manipal Institute of Technology.  I had seen her when she was very young.  She came and was with us throughout the function. 

As it was my first time on a stage with such big people, I was having some tension.  After the welcome speech, Dr. Panandikar was honoured.  He gave excellent speech. Then Gita Pai was honoured. She too spoke very well in English.  My tension became more and more.  3rd turn was mine.  I was honoured by Shri MV Kamath, a well known editor of previous years.  

After that I had to give a speech.  I started in Konkani and once started, I became comfortable.  Whatever I thought for saying, was already mentioned in the introduction. So I had to find different things to speak.  Somehow I managed, and hope people liked it.

I got very relieved after the speech.  Smt. Nutan from Goa also spoke in Konkani.  I felt, I am not the odd person out.  I very much liked the speech by Nutan, where she recited some parts of her poem "Password".  Though Goa konkani is a bit different, I could understand well.

The organisers gave us dinner after the function.  During dinner, we interacted with other awardees and organisers.  Dr. Vishvanath Penendikar spoke to us a lot and appreciated that we still speak konkani at home, even after leaving Goa few hundred years ago.  He spoke to my great grand daughter Smera and she answered his questions well.  Smt Gita Pai told that she was born in Alleppy.  She also spoke a lot with us about her social .work in Mumbai.  Konkani writer Smt Nutan form Goa also spoke to us.  She wanted to read my novel Ayodhya, but could not, as it was in Malayalam script.  I told her that Goa Konkani Akademi is re-publishing the novel by changing into devnagari script.  The trustees of Dr. TMA Pai Foundation also spoke to us and wished.

Overall, it was a memorable day for me.  For a person born and brought in a village and with not much formal education, such once in lifetime occasions are really big.  I consider it as a recognition for all the efforts that I had been putting in my writing.  Finally, I remembered my father, who has sown the 'seed of writing' in my mind. 

At this time, I thank Shri Payyannur Ramesh Pai and Shri Shivananda Shenoy from Kerala, who encouraged me to write in konkani and for appreciating my work.  I also thank Shri Ananda Bhat of Vaishnava Ratn, who published the novel "Ayodhya".  My thanks are also for Dr. Hareendra Sarma, who has taken initiative to get "Ayodhya" published in devnagari script through Goa Konkani Akademi.  

अम्मालि प्रार्थना

गेले शुक्रवारा ३ वरं जालिं.  फोण वाजता.  व्होळ्ळि धूव तं.  "आम्मा, सूर्या कृष्णमूर्थि सारॆलें फॊण आशिल्लें.  कॆरळा संगीत नाटक अकाडमींतु थाकून माका कलारत्‍ना म्हळ्ळॆले नावारि ’फेलॊषिप’ दिवंचाक वताय खंय.  एक घंटे भितीर चानलांतु उळादूनु सांगतनि. ४ वरारि  टि.वी. चोयाय.  प्रथम अम्मालॆय, बप्पालॆय लागि सांगता म्हॊणु तं".  आमीयि टी.वी. दवरलि. चॊवनूचि बेसलिं. 

मिगॆले धुवॆक अवार्ड मस्त म्हेळ्ळॆलिं आसाय.  जल्यारीय, एक वर्ष जावनु तीणे कडचे कष्टांक अंगीकार जावयात य्हॆं अवार्ड म्हॊणु माका दिसलें.  नायरि देवळांत वाजुचे सॊपान संगीताक ऒवसूनु, मलयाळांतूले प्रमुख कवि श्री कावालम नारायण पणिक्करान गींत बरयलेल्याक मॊहिनियाट्टम ’कंपॊस’ करनु, शिकॊवनु, खॆळॊवनु दाकवंका. गणपतीलि काणीयो तं ताणे काव्य रूपान बरयलॆलिं.  भाव, राग, ताळ, सग ओवसवनु ’डान्स’ ’कंपॊस’ करका.  तॆं तीणे चांग प्रकारिं करनु तिगॆले धुवॆक शिकवनु खॆळयलें.  निषपक्ष जावनु चोयलॆल्यांक कॊणाकय चांग म्हॊणु नंतन सांगूक जायना.  

’युवजनॊत्सव’ थाकून आरांभिल्लें तं धुवॆक अंगीकार मॆळूक.  मागीरि अवार्ड मस्त म्हेळ्ळिं.  फूडॆचो प्रसिडॆन्ट Dr.  अबदुळ कलामाले हतांतु थाकून परॆन तिका पुरस्कार म्हेळ्ळॆलें आसा.  डान्सांतूलें तिगॆलें वड्डप मिगॆले मनांतु अयलें.  मिगॆळो मांवु अनीक मायिं करनु तं तिका नृत्य शिकोवंचाक मुखार सरळॆलिं.  मागीरि तिगॆलो बप्पा मुखार सरळो.  तिका डान्सांतु मुखार हाडूक भारि प्रयत्‍न केल्लॆलें तिगॆले बप्पान तं. प्रथम तुरवूर गावांतूचि शिकूनु, मागीरि ’कॆरळ कलामंडलांतु’ चार वर्ष शिक्कीलि.  तॆं जवंचानिक ती FACT Fine Arts Wing ’स्कूळांतु’ अध्यापिका जावनु कामारि चळ्ळि.  ’कुचिपुडि’ नृत्य शिकूक तीका स्कोळरषिप म्हेळ्ळें.  आन्ध्रा प्रदॆशांतूले ’कुचिपुडि’ गावांतूचि वचूनु तॆं शिकूक तिका भाग्य म्हेळ्ळें.  

मस्त शिष्यगण तिका आसाय.  तांगॆलि आराधनाय स्नॆहूय तिका भारि म्हेळता.  अम्मा-बप्पालो, भवंडालो, बमुणालो, बमुणाले घरकडच्यांलो, तिगॆले चेरडुवांलो सग ’सपॊरट’ तिका भारि म्हेळता.  कुटुंब जीविता भरशि कलादॆवि जावनु आशिल्ले सरस्वती सॆव करूक अम्मा-बप्पाले मनांतु थाकून आशिल्लि प्रार्थना तिका मुखारीयि बळ दीवो.